Хүдэр эрсийн бэлтгэл ханажээШ.АЛТАЙ (2008-07-07)
Энэ жилийн наадам сайхан болох нь ээ. Дэлхий дэлгэнэж, сүүлийн арван жилд тохиогоогүй дэлгэр зун болж байна. Хаашаа ч харсан нялх ногооны униар татаад, цэцэгс алаглан сэтгэл хөвсөлзүүлнэ.
Элдвийг үдэн хөөж, өөрийг бодолгүйгээр хөдөөлөн хүчит бөхчүүдийн галаар орж сэтгэлээ тэнийлгэлээ.
Хантайширынхан хатуу дэг журамтайСүүлийн гурав дөрвөн жил зүлэг ногоон дэвжээнээ Говь-Алтайн бөхчүүд бөөнөөрөө хүч түрэн гарч ирлээ. Энэ жилийн наадамд улсын цол горилох итгэл найдвар хүлээсэн бөхчүүдийн олонхи нь Хантайшир дэвжээнд буй.
Аймгийн арслан Ш.Тогтохбаяр, Б.Соронзонболд, И.Цэрэндаваа нарыг энэ жил нэг юм дуулгана аа гэж Д.Бадрах багш ярьлаа. Самбо бөхийн дэлхийн аварга, Монголын Улсын начин Д.Бадрах тус дэвжээний 50 гаруй бөхчүүдийг ахалж Тэрэлжээс баруун тийш орших “Мандал” амралтын газар гарчээ. Наадамд зодоглох нутаг нутгийн бөхчүүдийн галаас хамгийн олон хүнтэй нь эднийх. Улсын харцага Н.Ганбаатар, улсын начин Д.Лхагвадорж, Ж.Бат-Эрдэнэ, Н.Баярмагнай гээд цолоо ахиулах боломжтой залуучуудаар дүүрэн Хантайширынхан хатуу дэг жаягтай ажээ.
Өглөө 07.00 цагт босч кросст гүйж, 10.00 цагт барилдааны бэлтгэлдээ гардаг юм байна. Хэрэв хэн нэг нь бэлтгэлийн цагаас нэг минут хоцроход Бадрах багшаас суран ташуурын амтыг амтлах “хувь” ногдоно. Ду.Батбаяр начинг энэ жил заан цолд хүрнэ гэсэн итгэл дэвжээнийхэнд нь байгаа аж. Д.Лхагвадорж начин гэдэс нь гүйлгээд жаахан тавгүй байгаагаа ярьлаа. Харин олон түмний ирээдүйн аварга хэмээн хүлээж буй Н.Ганбаатар харцага хөлбөмбөг тоглож байгаад хөлөө бэртээсэн нь бүхний санааг зовоож буй ч наадмаас өмнө илааршна гэж эмч нь өгүүлэв. Биднийг очих өдөр бороо шивэрч байсан ч бага наадам зохиосон юм. Монгол Улсын начин Ж.Бат-Эрдэнэ энэ наадамд түрүүлж Н.Баярмагнай үзүүрлэсэн.
Бэлтгэл ханаж, ир нь орсон Бат-Эрдэнэ начинг харахуй Д.Сумъяабазар аваргын ид гарч ирж байсан үе өөрийн эрхгүй санагдаж байлаа. Бадрах багш бөхчүүдийнхээ талаар ярихаас тун цэрвэж байсныгаа дэг жаяг гэсэн хариултаар таглав. Бусад галуудтай харьцуулахад мундаг юм билээ, дэг журмын хувьд Хантайширынхан.
Сүүжийнхэн “өлсгөлөн” байнаЖил бүрийн наадмын өмнө хамгийн олон бөх гардаг Сүүж уулын амралтад энэ жил Завханы арав гаруй, Хөвсгөл аймгийн мөн тооны, “Хүч” нийгэмлэгийн 23 бөхтэй хамтран гарсан байна. Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ энэ жил анх удаа бэлтгэлдээ гараагүй болохоор тэр үү Сүүжийнхэн энэ жил тун цомхон бас нам жим оргино.
Эдний дотор хамгийн том цолтой нь өнгөрсөн жилийн наадмын түрүү Б.Мөнхбаатар арслан. Түүнтэй хөөрөлдөхүйд “Бэлтгэл сайн. Энэ жил Г.Ганхуяг начин цолоо ахиулна, аймгийн арслан Ц.Содномдорж улсын начнаар тогтохгүй байх аа” гэсэн юм.
Эдний галд аюулын хэд хэдэн бөхчүүд бий. Харин Завханы бөхчүүд улсын харцага Ц.Бэгзсүрэн, улсын заан Баяржавхлан нараар ахлуулан гарчээ. Тэдний бэлтгэл одоо л жигдэрч буй гэнэ. Харин наадамчин олны хүлээж буй Ц.Цэрэнпунцаг гарьд анх удаа наадмын бэлтгэлийн “лагерьт” гараагүй нь сонин байлаа.
Сүүжийнхэн энэ жил хоол унд муутай, зутруу байгаагаа нуусангүй. Тэд уржигдар нэгдсэн бэлтгэлийн хаалтын наадмаа хийх байсан ч онц байдал зарласны улмаас хойшлогджээ.
Алдарынхан жавхаатайБид “Сүүжээс” наашлан Ар Гүнтээр даван Бага Баянгийн амралт дахь “Алдар” нийгэмлэгийн галаар орлоо. Биднийг очиход эднийхэн наадмын бэлтгэлийн хаалтаа хийж бага наадам хийгээд дуусч байв. Энэ жилийн бөхчүүдийн галаас хамгийн хангалт, бэлтгэл сайтай нь “Алдарынхан” байна гэхэд хилсдэхгүй.
Монгол Улсын зууны манлай начин Д.Өвгөнхүүгийн удирдлага дор 30 гаруй бөхчүүд гарчээ. Эдэнтэй хамт Монголын Улсын далай аварга Г.Өсөхбаярын ахалсан Архангай аймгийн 20-иод бөхчүүд хамтарсан байна. Ойрын барилдаанд хөлний бэртэлээсээ болж ховорхон зодоглосон аваргын бэртэл гүйцэд илааршсан гэнэ. Өндөр аваргын бэлтгэлийг ажихуй гүйцэд ханасан бололтой өнгөлөг харагдана. Бидний хооронд саяхан болж өнгөрсөн улс төрийн үйл явцын талаарх яриа давамгайлсан хэдий ч Арын хангайн бөхчүүдээс улсын цол горилох гурван бөх байгаа талаар аварга өгүүллээ. Тэрбээр бөхчүүддээ тун шаргуу бэлтгэл хийлгэж байгаа нь анзаарагдсан. Бороо хур ихтэй байсан учир бэлтгэл нэлээд тасарлаа тиймээс 10-ны өдөр хүртэл бэлтгэлээ үргэлжлүүлнэ гэж байв.
Бага Баяны наадамд Богд уулын баруун урд гарсан Өвөрхангайн галынхан ирж оролцон энэ жил улсын заан цол горилж буй улсын начин До.Ганхуяг түрүүлж, Архангай аймгийн арслан А.Бат-Отгон үзүүрлэсэн юм. Харин Өсөхөө аварга галынхаа бөхчүүдийг яагаад ч юм энэ наадамд барилдуулсангүй. Улсын аварга О.Балжинням “Алдар”-аас А. Бямбажав, Ч.Санжаадамба хоёрт итгэл хүлээлгэж байна гэсэн юм.
Азжаргал арслан өнгөтэй байнаТөв аймгийн наахантай “Бяцхан хөндлөн” амралтад улсын харцага Ж.Намжилдорж, улсын начин Г.Одгэрэл, Д.Чинзориг нарын ахалсан Төв-Дундговийн гал гарчээ. Бороо хур элбэгтэй жил учраас чийгтэй нөхцөлд хэрхэн барилдахаа өвөр хоорондоо ярилцаж байгаа гэнэ. Энэ галаас аймгийн баяр наадамд олон залуу бөх хүч үзэх юм байна. Тэдэнтэй хаяа залгах даян аварга А.Сүхбатын эзэмшлийн “Ээлт хан”-д улсын заан Д.Амгаланбаатар тэргүүтэй шавь нар нь цуглаад буй сурагтай.
Тэндээс баруун урагшаа орших Тахилтад улсын арслан Д.Азжаргал, улсын начин А.Хатансайхан, А.Цацабшир нараар удирдуулсан Дорноговийн гал гарчээ. Тэд нутгийнхаа Бүрдэнд сэргэлтийн бэлтгэл хийж байгаад энд ирээд байгаа бол Азжаргал арслан Булганы Бүрэгхангайд үндсэн бэлтгэлээ базаасан байна. Арслан, Цацабшир нараас бусад Дорноговийн бөхчүүд аймагтаа Данзанравжаагийн ойн баяр наадамд зодоглох нь. Арслан Азжаргал тун өнгөлөг байна.